Sponsorlu Bağlantılar

Türklerin İslamiyet’i Kabulü

  • İslamiyet’in ortaya çıktığı dönemlerde Göktürk devleti Çin saldırıları sonucu yıkılmış ve bu devletin yerine Orta Asya’da ve Türkistan’da birçok Türk devleti kurulmuştur.
  • Türklerle Müslüman Araplar Hz. Ömer Döneminde İran’ın fethiyle komşu oldular.
  • Türklerle Müslüman Araplar arasında ilk mücadeleler Hz. Osman Dönemi’nde başladı.
  • Emeviler Dönemi’nde Türklerle Müslüman Araplar arasında şiddetli çatışmalar yaşandı.
  • Emevilerin Arap Milliyetçiliği politikası sebebiyle bu dönemde Türklerin İslami kabulü ancak bireysel düzeydedir.
  • Türkler İslam’ı yakından tanıyıp kitleler halinde kabulü Talas Savaşı’ndan (751) sonradır.

İlk Türk İslam Devletleri

Talas Savaşı (751)

  • Orta Asya’daki siyasi boşluktan yararlanıp bölgeyi egemenlikleri altına almak isteyen Araplar ve Çinliler arasında yapılmıştır.
  • Karluk, yağma ve Çiğil Türklerinin Araplardan yana olması sonucunda Çinliler büyük bir hezimete uğratılmıştır.

Talas Savaşı’nın Sonuçları

  • Türkistan topraklarında Çin baskısı azaldı.
  • İslamiyet Türkler arasında hızlı bir şekilde yayıldı.
  • İslam alemi Çinlilerden kağıt, matbaa, barut ve pusulayı öğrendi.
  • İlk kez çin dışında kağıt üretimi Müslümanlar tarafından Semerkant’ta başlatıldı.
  • Müslümanlar Çin’in dışında kağıt imal ederek medeniyetin bütün dünyada yayılmasına hizmet ettiler.

Karahanlılar (840-1212)

  • Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman Türk devletidir.
  • Karluk, Yağma, Çiğil ve Tuhsi gibi Türk boylarının desteğiyle kurulmuştur.
  • Kurucucusu Bilge Kül Kadir Han, en güçlü dönemleri ise Yusuf Kadir Han Dönemi’dir.
  • Satuk Buğra Han zamanında İslamiyet resmi din kabul edilmiştir(920).
  • Türk coğrafyasında kurulması, halkın çoğunluğunun Türk olması resmi dilin, eğitim ve edebiyat dilinin Türkçe olmasını sağlamıştır.
  • İslam öncesi Türk devletlerinde uygulanan ikili yönetim anlayışını devam ettirmişlerdir.
  • Orta Asya’daki ilk Türk-İslam eserlerini vermişlerdir.
  1. ilk medrese
  2. ilk hastane
  3. ilk posta örgütü
  4. ilk burslu öğrenci
  5. Ribat denilen kervansaraylar
  6. ikta sistemi uygulanmamıştır.
  • Karahanlı devleti taht kavgaları sebebiyle doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrılmıştır (1042)
  • Doğu Karahanlı devleti önce Selçuklu ardından da Moğol hakimiyetine girmiştir. (1211)
  • Batı Karahanlı Devleti Bölgedeki Moğol hakimiyetine son veren Harezmşahlar Devleti tarafından ortadan kaldırılmıştır (1212)

Karahanlılar Döneminde önemli eserler yazılmıştır. Bunlar:

  • Divan-i Lügat-it Türk- Kaşgarlı Mahmut
  • ilk Türkçe sözlüktür. – Abbasi halifesine sunulmuştur.
  • Araplara Türkçe öğretmeyi amaçlamıştır.
  • Türkçenin zenginliğini ortaya koymuştur.
  • İlk Türk dünyası haritası yer alır.
  • Alper Tunga vb. tarihi şahsiyetlerden bahseder.
  • Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacip
  • İlk Türkçe siyasetnamedir (devlet yönetimini öğütler)
  • Uygur alfabesiyle Hakaniye Lehçesi ile yazılmıştır.
  • Kutadgu Bilig. mutluluk veren bilgi demektir.
  • Atabetül Hakayık – Edip Ahmet Yükneki
  • Hakikatlerin eşiğinde anlamına gelir.
  • Öğüt ve nasihat kitabıdır.
  • Uygur alfabesi ile yazılmıştır.
  • Divan-ı Hikmet-Hoca Ahmet Yesevi
  • İslamiyeti Türkçe anlatan tasavvufi bir eserdir.

Tolonoğulları (868 – 905)

  • Tolunoğlu Ahmet tarafından kurulmuştur.
  • Halk farklı etnik kökenlere sahipken, devlet yönetimi ve ordu Türk’tür.
  • Bu dönemde mısır mimari alanda birçok çalışma yaparak birçok eser bırakmıştır.
  • En ünlü mimari eserler Ulu camii ve Tolunoğlu Ahmet Camii’dir.

İhşidiler (Aksitler) (935 – 969)

  • Tolunoğlu Devletinin devamı olarak tarih kaynaklarında yerini almıştır.
  • Kurucusu Fergana Türkülerinden Togaç’ın oğlu Muhammet’tir.
  • Hicaz bölgesine egemen olarak ve Fatimi devleti tarafından yıkılmıştır.

Gazneliler (963-1187)

  • Afganistan’da Gazne Şehri’nde kurulmuş ve adını kurulduğu şehirden almıştır.
  • Kurucusu Alp Tigin olan devletin tam bağımsızlığı Sebük Tigin Dönemindedir.
  • Devletin resmi dili Farsça, eğitim ve bilim dili Farsça ve Arapçadır.
  • Saray ve orduda Türkçe konuşulmuştur.
  • İlk devşirme uygulaması bu dönemde başlamıştır.
  • Çok uluslu bir devlettir. (imparatorluk)
  • En güçlü dönem Gazneli Mahmut dönemidir.
  • Gazneli Mahmut; Abbasileri Şii Büveyhoğullarına karşı koruduğu için Abbasi Halifesinden “Sultan” ünvanı almıştır. Sultan unvanını kullanan ilk Türk hükümdarıdır.
  • Hindistan’a on yedi sefer düzenlemiş, Kuzey Hindistan’ı topraklarına katarak bölgede Müslümanlığın yayılmasını sağlamıştır.
  • İranlı ünlü şair Firdevsi Türk-İran savaşlarını anlattığı ünlü eseri Şehname’yi Gazne sarayında yazarak Sultan Mahmut’a sunmuştur.
  • Sultan Mesut döneminde Selçuklularla yapılan Dandanakan Savaşı’nın kaybedilmesiyle dağılma sürecine giren devlet 1187de Afganistan’ın
  • yerli halkı Gurlular tarafından yıkılmıştır.
  • Utbi’nin Tarih-i Yemin adlı eseri Gazne tarihini anlatır.

Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157)

  • Devletin temelleri devlete adını veren Selçuk Bey tarafından atılmıştır.
  • Kurucu unsur Oğuzların Üçok koluna mensup Kınık boyudur.
  • Merv, Nişabur, Rey ve Isfahan başkentlik yapmıştır.
  • Tam bağımsızlık Tuğrul bey zamanında kazanılmıştır.
  • İslamiyet X. Yüzyılın sonları XI. Yüzyılın başlarında kabul edilmiştir.

Tuğrul Bey Dönemi’nde;
1040 Dandanakan Savaşı ile Gazneliler yenilgiye uğratılmıştır.
Bizansla 1048 Pasinler Savaşı yapılmıştır. (ilk savaş)
İlk Selçuklu parası bastırılmıştır.
Nişabur’da ilk Selçuklu medresesi kurulmuştur.
1055 Bağdat seferi ile Büveyhi hükümdarlığını yıkmış, Fatımi saldırılarına karşı halifeliği güçlendirmiştir.

  • Halifeliğe karşı hizmetlerinden dolayı halife Tuğrul Bey’e “Doğunun ve Batının Sultanı” ünvanını vermiştir.

NOT: Bu unvann verilmesi ile İslam dünyasının siyasi liderliği Türklere geçmiştir.

Alparslan Dönemi

  • 1064 Ani Şehri fethedilmiştir.(Kars ve çevresi)
  • 1071 Malazgirt Savaşı ile Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır (o yüzden bu savaşa yurt açan savaş denir)
  • Alparslan’ın “Toprak fethedenin malıdır” sözü Anadolu’da ilk Türk Beyliklerinin kurulmasına zemin hazırlamıştır.

Melikşah Dönemi

  • Dönemin ünlü bilgini Ömer Hayyam’a Celali Takvimi (Takvim-i Melikşahi) hazırlatıldı.
  • Devletin sınırlarının en geniş olduğu dönemdir.(imparatorluk dönemi)

NOT: Ömer Hayyam, edebiyat, matematik ve astronomi alanlarında eserler vermiş, Selçuklu ülkesinde rasathane kurmuş ünlü bilim ve edebiyat adamıdır.

  • Batınilik tehlikesi karşısında gençliği bilinçlendirmek amacıyla ünlü vezir Nizamülmülk tarafından Nizamiye medreseleri kurulmuştur. (ilki Bağdat Nizamiyesidir.)
  • Nizamülmülk, devlet yönetimiyle ilgili Siyasetname adlı eseri yazmıştır.

Melikşah’in ölümünden sonra Sultan Berkyaruk ile başlayıp sultan Sencer ile sona eren Fetret Devri yaşanmıştır. (1091-1118)

Sultan Sencer Dönemi

1141 Katvan Savaşı’nda Moğol Karahitaylılara yenilmiştir.
Oğuz İsyanları sonucunda devlet 1157’de tarih sahnesinden çekilmiştir.

Büyük Selçukluların Dağılmasıyla Ortaya Çıkan Devlet ve Atabeylikler

Bağlı Devletler

Sponsorlu Bağlantılar

  • Irak ve Horasan Selçukluları (1119-1194)
  • Kirman Selçukluları (1048-1187)
  • Suriye Selçuklulari (1069-1118)
  • Türkiye Selçuklulari (1077-1308)

Atabeylikler

  • İldenizoğulları (Azerbaycan Atabeyliği)
  • Zengiler (Musul Atabeyliği)
  • Begteginoğulları (Erbil Atabeyliği)
  • Börililer (Şam Atabeyliği)
  • Salgurlular (Fars Atabeyliği)

NOT: Atabeylik Selçuklularla birlikte İslam dünyasına giren ve diğer devletleri etkileyen bir kurumdur. Atabey, meliklerin iyi bir devlet adamı ve asker yetiştirilmesi amacıyla yanlarına atanan danışmanlarına verilen isimdir.

Harezmşahlar (1097-1231)

  • Aral gölü’nün Ceyhun Irmağı’na döküldüğü güney sahasında Selçuklulara bağlı iken Atsız tarafından başlatılan bağımsızlık mücadelelerinin sonunda bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır.
  • Selçuklulara bağlı atabeylerden imparatorluğa dönüşen tek devlettir.
  • Moğol istilası ve ardından Türkiye Selçukluları ile yapılan Yassıçemen Savaşı’nın ardından yıkılmıştır.

Sponsorlu Bağlantılar