Sponsorlu Bağlantılar

Akarsuların Genel Özellikleri

  • Yer şekillerinin engebeli olmasından dolayı boyları kısadır.
  • Yarı kurak iklim nedeniyle taşıdıkları su miktarı (debileri) azdır.
  • Yatak eğimlerinin fazla olması nedeniyle hızlı akarlar.
  • Hızlı aktıkları için hidroelektrik potansiyelleri ve aşındırma güçleri yüksektir.
  • Rejimleri düzensizdir.
  • Genel olarak en çok suyu yağış ve kar erimelerinden dolayı ilkbaharda taşırlar.
  • Genellikle dar ve derin vadilerde akarlar
  • Ulaşıma elverişli değillerdir.
  • Denge profiline ulaşmamışlardır.
  • Genellikle açık havzalıdır.
  • Doğudaki akarsuların kimyasal kirlilikleri az, hidroelektrik potansiyelleri yüksektir.
  • Batıdaki akarsuların kimyasal kirlilikleri fazla, hidroelektrik potansiyelleri düşüktür.
  • Fırat, Dicle, Zap Suyu, Çoruh, Aras ve Kura kaynağını Turkiye’den alıp, Türkiye dışına giderler.
  • Asi ve Meriç kaynağını dışardan alıp Türkiye’den denize dökülürler.

Karadeniz’e dökülen akarsular; Çoruh, Yeşilırmak, Kızılırmak, Bartın Çayı, Filyos ve Sakarya
Marmara Denizi’ne dökülen akarsular; Susurluk
Ege Denizi’ne dökülen akarsular; Meriç, Ergene, Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes
Akdeniz’e dökülen akarsular; Dalaman Çayı, Eşen Çayı, Aksu, Köprü Çayı, Manavgat, Göksu, Seyhan, Ceyhan, Asi
Basra Körfezi’ne dökülen akarsular; Fırat, Dicle, Zap Suyu
Hazar Gölü’ne dökülen akarsular; Aras, Kura

Akarsu Havzaları

Bir akarsuyun kollarıyla birlikte sularını topladığı alana akarsu havzası denir.
Bir bölgenin suları akarsu tarafından denize ulaşıyorsa açık havza, ulaşamıyorsa kapalı havzadır.
Kapalı havzaların oluşmasında; yer şekilleri, iklim ve kayaç yapısı etkili olmuştur.

Türkiye’nin Başlıca Kapalı Havzaları

  • Tuz Gölü
  • Konya
  • Göller Yöresi
  • Akşehir – Eber
  • Van gölü
  • Aras – Kura

Akarsulardan Yararlanma

Türkiye akarsularından;

  • Tarımda sulama,
  • Eneriji üretimi,
  • İçme ve kullanma suyu sağlama,
  • Balıkçılık
  • Su sporları yapmada yararlanılmaktadır.

Türkiye’nin Gölleri

Yer kabuğunun çukurluklarında biriken sulara göl denir.
Göl çanakları iki yoldan oluşur

Doğal Göller

Tektonik Göller

Marmara Bölgesi’nde; Sapanca, İznik, Ulubat, Manyas (Kuş Gölü)
Akdeniz Bölgesi’nde; Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl
İç Anadolu Bölgesi’nde; Tuz, Akşehir, Eber, Seyfe
Doğu Anadolu Bölgesi’nde; Hazar

Volkanik Göller

Doğu Anadolu Bölgesi’nde; Nemrut
İç Anadolu Bölgesi’nde; Meke Tuzlası, Acıgöl
Akdeniz Bölgesi’nde; Gölcük

Sponsorlu Bağlantılar

Karstik Göller

Akdeniz Bölgesi’nde; Suğla, Salda, Elmali, Kestel, Avlan
İç Anadolu Bölgesi’nde; Obruk Platosundaki obruk gölleri

Buzul Gölleri

Ağrı, Süphan, Kaçkar, Erciyes, Cilo, Orta Toroslar ve Uludağ üzerinde buzul gölleri bulunur.

Volkanik Set Gölleri

Doğu Anadolu Bölgesinde; Van, Erçek, Nazik, Haçlı, Balık ve Çıldır

Heyelan Set Gölleri

Karadeniz Bölgesi’nde; Tortum, Sera, Abant, Yedigöller, Zinav

Kıyı Set Gölleri

Marmara Bölgesi’nde; Küçük Çekmece, Büyük Çekmece Durusu (Terkos)

Sponsorlu Bağlantılar

Alüvyal Set Gölleri

İç Anadolu Bölgesi’nde; Mogan, Eymir
Ege Bölgesi’nde; Marmara, Bafa (Çamiçi)
Akdeniz Bölgesi’nde; Köyceğiz
Karadeniz Bölgesi’nde; Uzungöl

Doğal Göllerden Yararlanma

  • Balıkçılık
  • Tuz ve soda üretimi
  • Sulama
  • Taşımacılık
  • Turizm
  • Enerji üretimi

Yapay Göller (Baraj Gölleri)

Çoruh üzerinde; Tortum, Borçka
Kizılırmak üzerinde; Hirfanlı, Kesikköprü, Kapulukaya, Altınkaya
Yeşilırmak üzerinde; Hasan Uğurlu, Suat Uğurlu, Almus
Sakarya üzerinde; Sarıyar (Hasan Polatkan), Gökçekaya
Gediz üzerinde; Demir köprü
Büyük Menderes üzerinde; Kemer, Adıgüzel
Manavgat üzerinde; Oymapınar
Göksu üzerinde; Gezende
Seyhan üzerinde; Seyhan
Ceyhan üzerinde; Menzelet, Aslantaş, Sır, Berke
Fırat üzerinde; Keban, Karakaya, Atatürk, Birecik
Dicle üzerinde; Deve geçidi, Kral kızı, Batman, Cizre

NOT: Günümüzde hidroelektrik üretimi en çok Atatürk Barajı’ndan sağlanmaktadır.

Yapay Göllerden Yararlanma

  • Hidroelektrik üretimi
  • Tarımda sulama
  • İçme-kullanma suyu sağlama
  • Balıkçılık
  • Turizm
  • Taşımacılık

Türkiye’de Yer Altı Suları ve Kaynakları

  • Yeraltı suları yeryüzüne düşen suların yer altına sızmasıyla oluşur.
  • Eğimin az, yağışın çok, üst tabakanın geçirimli olduğu sahalarda yer altı suları fazladır.
  • Yer altı sularının kendiliğinden yeryüzüne çıktığı yere kaynak denir.
  • Akdeniz Bölgesi’nde karstik kaynaklar yaygındır. Karstik kaynak sularında kireç oranı yüksektir
  • Genç ve kırıklı yapısından dolayı fay kaynakları başta Ege ve Marmara bölgeleri başta olmak üzere Türkiye’de yaygındır. Fay kaynakları sağlık sektöründe, ev ve seraların ısıtılması ile enerji üretimde kullanılır.

Türkiye’nin Denizleri, Kıyıları

Karadeniz’in Özellikleri

  • Buharlaşmanın az, yağışın fazla ve denize karışan akarsuyun çok olması nedeniyle tuzluluk oranı en az olan denizimizdir.
  • Hidrojen sülfür gazı nedeniyle dip sularında canlı yaşayamaz.

Karadeniz Kıyılarının Özellikleri

Dağların kıyıya paralel uzanması nedeniyle boyuna kıyı özelliği gösterir.

Bunun sonucunda;

Sponsorlu Bağlantılar

  • Girinti ve çıkıntı azdır.
  • Sinop dışında doğal liman yoktur.
  • Kıta sahanlığı dardır.
  • Kıyı çoğu yerde dik ve falezlidir.
  • Kıyı önünde bir kaç kayalık dışında ada yoktur
  • Deniz etkisi genellikle içerlere sokulamaz.
  • Kıyı ile iç kesim arasında ulaşım zordur.
  • Limanların hinterlandları dardır.

NOT: Kuş uçuşu en uzun kıyı Karadeniz’dir.

Marmara Denizinin Özellikleri

  • İç denizdir
  • Güney kıyıları daha sığdır.

Marmara Kıyılarının Özellikleri

  • Kuzey kıyıları sadedir.
  • Güney kıyıları girintili çıkıntılıdır.
  • Körfezleri; İzmit, Gemlik, Bandırma ve Erdek,tir.
  • Yarım adalar; Armutlu ve Kapıdağıdır.

İstanbul ve Çanakkale Boğazları

  • Eski akarsu yataklarıdır.
  • Ria kıyı özelliği gösterir.
  • Yoğunluğu ve tuzluluğu farklı olan denizleri birbirine bağlamasından dolayı boğazlarda ters yönlü akıntı vardır.

NOT: Akıntılar boğazların balıkçılık yönünden zengin olmasını sağlamıştır.

Ege Denizi’ nin Özellikleri

  • Egeid karasının çökmesiyle oluşmuştur.
  • Ada sayısı çoktur.
  • Tuzluluk kuzeyden güneye doğru artar.

Ege Kıyılarının Özellikleri

Dağların kıyıya dik uzanması nedeniyle enine kıyı özelliği gösterir. Bunun sonucunda;
Girinti ve çıkıntı fazladır.
Başlıca körfezleri kuzeyden güneye doğru; Saros, Edremit, Çandarlı, İzmir, Kuşadası, Güllük, Gökova’dır.
Başlıca yarım adaları; Gelibolu, Biga, Karaburun, Bodrum, Reşadiye (Datça)’dır.
Kıyı ile iç kesim arasında ulaşım kolaydır.
Deniz etkisi iç kesimlere sokulur.
Kıta sahanlığı geniştir.

NOT: Kuş uçuşu uzunluğu ile gerçek uzunluğu arasında en fazla fark olan Ege kıyısıdır. Gerçek uzunluğu en fazla olan kıyımızdır.

Akdeniz’in Özellikleri

Enlem etkisiyle tuzluluk oranı en fazla olan denizimizdir.

Akdeniz Kıyılarının Özellikleri

Boyuna kıyı özelliği gösterir. Bunun sonucunda;

  • Teke, Taşeli ve Çukurova başlıca çıkıntılarıdır.
  • Kıyı çoğu yerde dik ve falezlidir.
  • Kıyı ile iç kesim arasında ulaşım zordur
  • Girinti ve çıkıntı azdır.
  • Antalya, Mersin ve İskenderun başlıca körfezleridir.
  • Kıta sahanlığı dardır.
  • Deniz etkileri iç kesimlere giremez.

Türkiye’de Görülen Kıyı Tipleri

Boyuna Kıyı: Karadeniz ve Akdeniz kıyıları
Enine Kıyı: Ege kıyıları
Ria Kıyı : İstanbul ve Çanakkale boğazları ile Bodrum-Datça kıyıları
Dalmaçya Kıyı: Finike ile Kaş arasındaki kıyı
Limanlı Kıyı: İstanbul’da Küçük ve Büyük Çekmece kıyıları

Sponsorlu Bağlantılar