Sponsorlu Bağlantılar

Türkiye Selçuklu Devletinde Kültür ve Uygarlık

Devlet Yönetimi ve Teşkilat Yapısı

  • Diğer Türk İslam devletlerinde olduğu gibi bir çok alanda Büyük Selçuklu devleti örnek alınmıştır.
  • Veraset anlayışı diğer Türk İslam devletlerinde olduğu gibi ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır, ancak merkezi otorite daha güçlüdür.
  • Hükümdarlar diğer Türk İslam devletlerinden farklı olarak Farsça unvanlar (keykubat, Keyhüsrev, keykavus vb.)kullanmışlardır.
  • Devlet işleri Divan-ı Saltanat adı verilen büyük divanda görüşülürdü.
  • Bu divana bağlı olarak

Mali işerin görüldüğü Divan-i istifa
Ordunun maaş ve ihtiyaçlarıyla ilgilenen divan-ı arz
Askeri ve hukuki işler dışındaki tüm teftiş işlerine bakan divan-ı işraf
İç ve dış yazışmalarla ilgilenen divan-ı inşa(tuğra) vardır.

  • Hükümdar ülkede olmadığında ona vekalet eden Naib’in başkanlığında ki Niyabet-i Saltanat ve toprakların kayıt ve kararlarının düzenlendiği Pervaneci Divanı da vardır.

Önemli Devlet Görevlileri

Melik : Eyaletleri yöneten hanedan üyesi
Subaşı : Şehirlerin güvenliğinden sorumlu görevli
Şıhne ve emir : Askeri vali
Amid : Şehir ve kasaba idarecisi (vali)
Amil : Vergi memuru
Muhtesip : Malların kalite kontrolünü ve fiyatların denetimini yapan görevli
Hacip : Halk ile sultan arasındaki görüşmeleri sağlayan kişi
Emir-i Şemşir : Divanın güvenliğinden sorumlu kişi

Ordu

  • Büyük Selçuklu ordusunun devamı niteliğindeydir.
  • Deniz ticareti ve donanmaya verilen önem bakımından büyük Selçuklu devletinden ayrılır.
  • Ordu büyük Selçuklu devletinde olduğu gibi beş ana gruptan oluşur:

1. Hükümdarın şahsına bağlı Hassa askerleri
2. Sipahiler (ikta sahiplerinin yetiştirdiği atlı askerler)
3. Uç bölgelerinde her an savaşa hazır olan Türkmenler
4. Ücretli askerler
5. Bağlı beylik ve hükümet askerleri

  • İlk donanma XIII.yüzyılda Alaaddin Keykubat tarafından oluşturulmuştur.
  • Sinop, Samsun, Suğdak ve Alanya’da tersaneler kurulmuştur.
  • Donanma komutanına Reisülbahr veya Meliküssevahil adı verilmiştir.

Sosyal Hayat

  • Türkiye Selçuklularında halk büyük Selçuklularda olduğu gibi;
  • Devlete ait toprakların işleticisi durumundaki köylüler
  • Genellikle uç bölgelere yerleşerek geçimlerini hayvancılıkla sağlayan
  • Türkmenlerin oluşturduğu konar göçerler.
  • Memur, tüccar, esnaf ve zaanatkar, bilim adamı ve medrese öğrencilerinin oluşturduğu şehirliler olmak üzere üç gruba ayrılmıştır.
  • Esnaflar ahilik kurumuna bağlıdır.

NOT: Ahilik XII.yüzyılda Ahi Evran tarafından Kayseri başta olmak üzere İç Anadolu’da esnaf birlikleri olarak yapılandırılmış sosyo-ekonomik bir teşkilatlanmadır.

Din ve İnanış

  • Moğol baskısından kaçan Türkmenler Anadolu’ya yerleştirilmiştir.
  • Bu esnada Anadolu’ya gelen mutasavvıflar Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına çok önemli katkıda bulunmuşlardır(Mevlana, Yunus Emre, Sadrettin Konevi)
  • Mevlevilik, Bektaşilik, Kadirilik, Nakşibendilik vs.tarikatlar ortaya çıkmıştır.

Hukuk

  • Şer-i ve örfi hukuk olmak üzere ikiye ayrılır.
  • Evlenme, boşanma, miras, nafaka ve hırsızlık gibi davalara din ve hukuk işlerinde yetkili kadılar bakar.
  • Başkent Konya’da oturan Kadı Kudat bütün kadları denetleme yetkisi olan kadıların başkanıdır.
  • Devlete isyan etme, düzeni bozma, kanunlara uymama gibi örfi davalara Emir-i Dad bakardı.

NOT: Emir-i Dad, vezir ve divan üyelerini dahi yargılama yetkisine sahiptir.

Toprak Yönetimi

  • Türkiye Selçuklu Devleti’nde toprak devletin malıdır(miri).
  • Diğer Türk-İslam devletlerinde olduğu gibi topraklar;

Has Topraklar: Geliri saraya bırakılan topraklar
Vakıf Topraklar: Geliri yatırım harcamalarına ayrılan topraklar
ikta (dirlik) topraklar : Geliri devlet adamları ve askerlere maaş ve hizmetleri karşılığında verilen topraklar
Mülk Topraklar: Mülkiyeti kişilere ait olup alınıp satılabilen, miras bırakılabilen topraklar şeklinde ayrılır.

NOT: İkta topraklar rütbe ve dereceye göre dağıtılır.

Ekonomi

  • Anadolu’ya yerleşen Türkler Anadolu’da tarım, sanayi ve ticaretin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuşlardır.
  • Önemli ticaret yollarının kesiştiği Anadolu’da kara ve deniz ticaretini birbirine bağlamak amacıyla önemli liman şehirlerini ele geçirip buralara Türk tüccarlar yerleştirmişlerdir.
  • Ticaretin gelişmesi için sigortacılık uygulaması başlatılmıştır.
  • Yollar, köprüler, hanlar, kervansaraylar yapılmıştır.
  • Gelişen deri ve dokuma sanayinin yanında, sabun, boya, aydınlatma malzemeleri üretilmiştir.
  • Demir, bakır, gümüş gibi madenlerin yanında tuz ve şap ocakları işletilmiştir.
  • Türkiye Selçuklu Devletinde devletin gelir kaynaklar:

Ganimetin 1/5’i
Gümrük vergileri
Bağlı beylik ve hükümet vergileri
Tuzla, orman ve maden gelirleri
Vergiler: Şeri ve örfi vergiler olmak üzere iki kısımdır. Önemli vergiler arasında;
Müslümanlardan ürün üzerinden 1/10 oranında alınan öşür,
Gayrimüslimlerden ürün üzerinden 1/5 oranında alınan haraç
Sağlıklı ve askerliğe elverişli gayrimüslimlerden askerlik yapmamaları karşılığında alınan cizye,
Hayvan sahiplerinden hayvan adedince alınan ağnam sayılabilir.

Sponsorlu Bağlantılar

Edebiyat, Bilim ve Sanat

  • Türkiye Selçukluları döneminde saray ve orduda Türkçe konuşulurken, edebiyatta Farsça, bilimde Arapça ağırlık kazanmıştır.
  • Tasavvuf edebiyatında Divan-ı kebir, Mesnevi, Mektubat ve Fih-i Mafih gibi önemli eserleri bulunan Mevlana
  • Risaletünnüshiyye ve Divani ile Yunus Emre
  • Garipname adlı eseriyle Türklere hak yolunu ve tasavvufun inceliklerini göstermeyi amaçlamış düşünür ve şair Aşık Paşa önemlidir.
  • Makalat adli eseri ile Hacı Bektaş Veli önemlidir
  • Divan edebiyatında Selçuklu Şehnamesi yazarı Hoca Dehhani ile biri Farsça biri Türkçe iki Divanı bulunan Nesimi en tanınmışlarıdır.
  • Türkiye Selçuklularında tarih yazıcılığı da gelişmiştir. Önemli tarihçiler arasında Ravendi, İbni Bibi, Kerimüddin Aksarayı sayılabilir.
  • Çok sayıda medrese açılmış, medreselerde dini bilimlerin yanı sıra tıp, matematik, astronomi gibi dersler de okutulmuştur.
  • Türkiye Selçukluları sanat alanında da Büyük Selçukluları örnek almış, süsleme ve işçilikte daha ileri seviyelere ulaştırmışlardır.
  • Türkiye Selçukluları zamanında, resim ve heykel sanatlarıyla da ilgilenilmiştir. Saray kapısı ve duvarları, kale surları insan ve hayvan kabartmalarıyla süslenmiştir.
  • Hat, tezhip, minyatür, çinicilik, oymacılık, kakmacılık sanatlarının yanında en gelişmişi mimaridir.

Anadolu Selçuklularına ait önemli mimari eserler:

Saray ve Köşkler

  • Kubadabat Sarayı (Beysehir gölü yakınlarında)
  • Keykubadiye Sarayı (Kayseri yakinlarında)
  • Aspendos Köşkü (Antalya)
  • Alara Kasrı (Alanya)

Medreseler

  • Erzurum Çifte Minareli Medrese
  • Sivas çifte Minareli Medrese
  • Sivas gök Medrese
  • Tokat Gök Medrese
  • Konya ince minareli medrese
  • Konya Sirçali Medrese
  • Antalya yivli minareli medrese
  • Sivas Buruciye medresesi
  • Çankıri Atabey Ferruh medresesi
  • Kirşehir Cacabey medresesi
  • Konya Karatay medresesi

NOT: Kirşehir, Cacabey Medresesi ve Konya Karatay Medresesi rasathane olarak kullanılmıştır.

Kayseri çifte medrese

Giyaseddin Keyhüsrev’e ait tip medresesi
ve Gevher Nesibe şifahanesinden oluşur

Anadolu Selçuklularının ilk camisi > Konya Alâaddin camii
Anadolu Selçuklulariniın ilk külliyesi > Kayseri Huand camii ve külliyesi

Sponsorlu Bağlantılar

Külliye bir camii merkez alan dini, ilmi ve sosyal yapılar bütününe verilen addır.

Sponsorlu Bağlantılar