Enerjisini yerin derinliklerinden, magmadan alan yeryüzünün şekillenmesine yapıcı etkide bulunan kuvvetler tektonik hareketler (iç kuvvetler) olarak tanımlanır. İç kuvvetlerin etkisiyle orojenik (dağ oluşumu) epirojenik (kıta oluşumu) hareketler ile volkanizma ve depremler oluşur.
1.Orojenik Hareketler (Dağ oluşumu)
a. Kıvrım Dağları
Dış kuvvetler tarafından kara yüzeylerinden kopartılıp, sürüklenen ufalanmış taş kırıntıları okyanus ve deniz tabanlarında birikir. Zamanla bu tortulanma binlerce metreyi bulur ve bu alana jeosenklinal denir. Bu biriken tortular, levhaların birbirine yaklaştığı alanlarda oluşan yan basınçlardan dolayı kıvrılarak deniz yüzeyine çıkar ve orojenez gerçekleşir. Ülkemizdeki Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları kıvrım dağlarıdır. Yer kabuğu tarihinde çeşitli dağ oluşum hareketleri meydana gelmiştir. Bunların en önemlileri; Hüron, Kaledoniyen, Hersinyan ve Alp orojenizidir.
b. Kırık Dağlar (Fay)
Orojenez sırasında basınç altında kalan bazı tabaklar katı oldukları için kıvrılamadan kırılır ve bu kırıklara fay denir. Faylar arasında kalan çukurlara graben, yükseltilere ise horst denir. Yer kabuğunun hareketlerinin yer kabuğunu oluşturan tabakalar üzerinde çok büyük gerilimler oluşturmasıyla oluşan kırıklar, fay hatlarını oluşturur. Fay hatlarının iki tarafında kalan bloklar aşağı yukarı veya yatay yönde hareket edebilirler. Bu hareketlerden dolayı da tektonik depremler oluşur ve değişik fay türleri de ortaya çıkabilir.
2. Epirenik Hareketler (Kıta Oluşumu)
Tabakaların karşılıklı durumları bozulmadan, yer kabuğunun geniş alanlarının, yavaş bir şekilde alçalması veya yükselmesine epirojenez denir. Farklı yoğunluktaki yer kabuğu parçalarının manto üzerinde dengeli bir şekilde durmasına izostatik denge denir. İzostatik denge bozulursa epirojenez gerçekleşir.
Epirojenezin oluşabilmesi için;
- Volkanizma ile lav yığınlarının oluşması
- İklim değişikliği sonucu buzullaşmanın olması ve buzulların erimesi
- Kara kütlesinin aşınması veya çukur alanlarda birikmelerin oluşması gerekir.