Sponsorlu Bağlantılar

  • Han, Hakan, Kağan, Tanhü, Şanyü, İdikut, Tanrıkut, İlteriş v.b ünvanları kullanan bir yönetici devleti yönetir.
  • Türk devletlerinde devletin başkanı ve hakimiyetin temsilcisi hükümdardır. Ancak hakimiyetin asıl sahibi Tanrı’dır. Tanrının bu hakimiyeti kağanlar vasıtasıyla kullandığına inanılırdı.
  • Hatun (Katun) kağanın eşi, kağan ülkede olmadığında ülkeyi yönetir, kurultaya katılır ve elçilik heyetlerini karşılardı.
  • Hakan’ın erkek çocuklarına Tigin denir.
  • Türklerde devlet karşılığında il/El tabiri kullanılır. Türklerde devlet için “Baba ” sıfatı kullanılmıştır. Toprak ise “devlet babanın”‘ koruduğu ana vatan ” şeklinde ifade edilmiştir.

İslamiyetten önceki Türk devletleri ;
Oksızlık (bağımsızlık) +Yurt + Kün (halk) +Töre unsurları üzerine kurulmuştur.

NOT: Türklerde siyasi bağımsızlıkla birlikte düşünülen “ülke” “Uluş” gibi adlarla ifade edilen yurt “Vatan” kavramı gibi kutsal bir anlam taşımıştır.

Egemenlik anlayışı: Ülke hanedan üyelerinin ortak malıdır.

  • Bu anlayış Türk-İslam devletlerinde Memlükler ve Delhi Türk Sultanlığı hariç hepsinde görülmüştür.
  • Taht kavgalarının artmasında ve devletin yıkılmasında etkilidir
  • Bu anlayıştan dolayı hanedan üyeleri ülkenin çeşitli bölgelerine yönetici olarak atanırlar.

İkili teşkilat (yönetim):

  • Ülke, yönetimi kolaylaştırmak amacıyla doğu-batı veya sağ-sol şeklinde ikiye bölünerek yönetilir. Doğuda hakan bulunur batı kanadını ise Yabgu ünvanlı hanedan üyesi yönetir.
  • Yabgu, iç işlerinde serbest dış işlerinde Hakana bağlıdır. Bu durum Türk devletlerinde federal yapının göstergesidir.
  • İkili yönetim taht kavgalarının artmasında ve devletin yıkılmasında etkili olmuştur.
  • Türklerde hükümranlık yetki ve gücünün hakana Tanrı tarafından verildiğine inanılır, bu anlayışa “Kut” denir.
  • Kut, Tanrı’nın verdiği siyasi iktidar olmakla birlikte, herhangi bir hükümdarın kutlu olup olmadığı ancak onun icraatıyla tespit edilebilirdi.
  • Kut anlayışı hanedan ailesine saygınlık kazandırır, otoritesini artırırdı. Ancak kut anlayışı devlete teokratik bir yapı kazandırmaz. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde laik devlet anlayışı vardır.

Bu anlayış Türk-İslam devletleri ve Osmanlı’da da vardır.
Teokrasi: Dine dayalı yönetim biçimi demektir.
Göktürk Kitabelerinde tanrı tarafından hakana verilen üç güçten bahsedilir. Bunlar:
1- Kut: Türk kağanının siyasi iktidar sahibi olması
2- Ülüg/ Ülüş: Tanrının iktisadi bir güç kazandırması, kağanında adil bir şekilde halka dağıtması
3- Küç: Tanrının kağanın savaş yeteneğini arttırması, savaşlarda başarılı kılması.

  • Devleti yönetme yetkisini Gök Tanrı’dan alan kağan, bu yetkiyi sadece kendi devletlerinde değil yeryüzündeki bütün insanlar üzerinde kullanmıştır. Kağan, dünyayı hakimiyeti altına alarak yönettiği bütün insanları adaletle, huzur, refah ve barış içerisinde yaşatmayı görev kabul eder. Bu anlayış Türk Cihan Hakimiyeti olarak adlandırılır.
  • Devlet işleri Kurultay veya Toy denilen meclislerde görüşülür ve karara bağlanırdı.Türklerde danışma işine veya danışma meclislerine Kengeş veya keneşme adı da verilir.Kurultay üyelerine Toygun adı verilir.
  • Kurultay Hunlar’da yılda 3 kez toplanır. En kapsamlısı bahar ayında toplananıdır. Göktürkler ve Uygurlarda ise genelde Mayıs ayında toplanırdı.

NOT: Bütün toyların sonunda halkında katıldığı şölenler düzenlenirdi. Sosyal devlet anlayışının da bir göstergesi olan bu şölenler milletin kaynaşması ve devletin temellerinin sağlamlaştırılması için önemli firsatlardır.

  • Kurultay her zaman toplanamayabilir. Bu durumlarda devlet işleri Ayukı adı verilen hükümet tarafından yürütülürdü. Hükümetin başın da Ayguci veya Üge adı verilen bugünkü başbakan bulunur ve Buyruk adı verilen bakanlarda görev yaparlardı.

NOT: Özellikle Uygurlarda Buyruklar büyük önem kazanmışlardır. Kağanın gücünün zayıflamasıyla eş zamanlı olarak Buyrukların güçlenmesi Uygurların çökmesine neden olan faktörlerdendir.

Kurultay Üyeleri:

Başkan: Hakan-Hatun
Üyeler:

Sponsorlu Bağlantılar

1. Hanedan Üyeleri:
Yabgu (batı kanadının yöneticisi)
Şad (hanedan üyesi, vali, küçük oğul)
Tigin (hakanın büyük oğul / veliaht)
2. Vezirler
3. Boy Beyleri: Türk devletleri boyların birleşmesinden oluşur. Boy beyleri kurultaya katılmak zorundadır. Katılmadıkları zaman ölüm cezasına çarptırılabilirdi.
4. Komutanlar
5. İdari görevliler
6. İleri gelenler

Diğer Türk Devlet ve Topluluklarında Kurul ve Meclisler

Avrupa Hunları : Seçkinler Meclisi
Tabgac Devleti : Nazırlar Meclisi
Hazar Hakanlığı : İhtiyarlar Meclisi
Peçenekler : Komenton
Tuna Bulgar Devleti : Millet Meclisi

Eski Türk Devletlerinde Hükümdarlar;

Otağ (kağan çadırı)-Örgin (taht)-Tuğ- Davul-Kotuz (sorguç) ve Yay gibi hakimiyet sembollerini kullanmışlardır. (Ayrıca kemer, kılıç, kama ve
kamçıda hakimiyet sembolü olarak kullanılmıştır.)

Eski Türk devletlerinin yönetiminde yer alan önemli memurlar ve görevleri şunlardır:

Tarkan : Ordu komutanı
Apa : Saray yöneticisi
Ağılığ : Hazine Görevlisi
Todun (Tudun) : Vergi işlerine bakar
Bitigci (Tamgaci) : Katip
Yargan/Yarguci : Yargıç
Ayguci : Vezir /başbakan
Buyruk : Bakan
İnanç/İnal/ Ataman : Tigin Eğitmeni
Emçil otaç : Tabip
Kül Erkin : Oğuzlarda hükümdar

Sponsorlu Bağlantılar

Sponsorlu Bağlantılar