Sponsorlu Bağlantılar
Enerjisel patlamalarla ilişkili olan gama ışınlarının yanıp sönmesi “gama ışını patlamaları” olarak adlandırılır. Bu patlamalar, uzak galaksilerde gerçekleşir ve evrende insanın bildiği en parlak elektromanyetik olaylardır. Bu patlamalar 10 milisaniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilir. Genellikle ilk patlama daha uzun ömürlü olan “afterglow“(gün batımı sonrası kızıllık) adı verilen patlamadır. Sonrasında daha uzun dalga boylarına ulaşabilir.
Gama Işını Patlamalarının Keşfi
Gama ışınlarının keşfi neredeyse kazayla olmuştur. Işıkları tespit eden uydular, Nükleer Test Yasağı Anlaşması süresince nükleer silah testlerini tespit etmek için inşa edildi. Ekip, uydular üzerinde görünen ışınların nereden geldiği hakkında bir fikre sahip değildi. Daha yeni ve teknolojik uydular devreye alındıktan sonra, bu ışınların ortaya çıkmaya devam ettiği görüldü. Veriler analiz edildikten sonra, gama ışınlarının nükleer testlerden ya da güneş enerjisinden kaynaklanmadığı ortaya çıktı. Bulgular 1973 yılında “Kozmik Kökenli Gama-Işını Patlamaları Gözlemleri” başlıklı bir makalede yayınlandı.
Gökbilimciler ve bilim adamları o zamandan bu yana gama ışınları üzerinde çalışıyor olsalar da, gama-ışını patlamalarının orijinini tam olarak tespit edemediler. Bazıları kesin olmamakla beraber ışınların Samanyolu Galaksisinin dışından geldiğini tahmin etmektedir.
Gama Işını Patlamaları Neden Olur?
Gama ışını patlamaları çok uzakta gerçekleştiği için, gökbilimciler patlamalara tam olarak neyin sebep olduğu konusunda pek emin değiller. Çoğu patlamanın, süpernova sırasında serbest bırakılan dar ışın demetinden oluştuğu düşünülüyor. Bu, yüksek hızda dönen çökmekte olan kara bir delik, nötron yıldızı, kuark yıldızı veya yüksek kütleli bir yıldız olabilir. Şu an öngörü olsa da, çekirdek ile kabuk arasında bir rezonans oluşması nedeniyle bir yıldızın tüm kabuğunun parçalanması olasıdır. Bu, çarpışmadan kısa bir süre önce saniyeler içinde yıldızların yaşadığı büyük gelgit kuvvetlerinin bir sonucudur.
Gama ışınları incelendiğinde, patlamaların çok uzakta olmasının yanı sıra, aynı zamanda çok enerjik ve muhtemelen çok nadir olduğunu da göstermektedir.
Sponsorlu Bağlantılar
Gama Işını Patlamalarını Sınıflandırma
Eninde sonunda kaybolan parlak bir ışık patlaması yapısını izleyen nova ya da süpernovadan farklı olarak, gama ışınlarının ışık eğrileri tahmin edilemez, çeşitlilik arzeder ve karmaşıktır. Tam olarak aynı olan iki gama-ışını patlamalası yoktur. Bazı patlamalar yüksek doruk noktasına sahipken, bazıları yalnızca tek bir tepe noktasına sahiptir. Bazıları çok zayıf bir patlama gösterir, ardından kısa bir süre hareketsiz kaldıktan sonra tekrar çok büyük patlama yaşanır. Bazı gama-ışını patlamaları mantıklı bir açıklama olmaksızın oldukça kaotik ve irrasyonel profiller gösterebilir.
Gama ışını patlamaları iki ana kategoriye ayrılır: Uzun gama-ışını patlamaları ve kısa gama-ışını patlamaları.
Uzun gama-ışını patlamaları 2 saniyeyi aşar ve çoğu gama-ışını patlaması bu kategoride yer alır. Yakın zamanda 2 ½ ay uzunluğunda bir patlama izlendi, ancak o zamandan beri görünen hiçbir patlama gerçekleşmedi.
Kısa gama-ışını patlama süreleri 2 saniyeden azdır. Bu kısa patlamalara neden olan şey belli değildir, ancak 2005’den beri bu kısa patlamaların şiddeti incelenmekte ve gökbilimciler bu küçük patlamaların nasıl sonuçlar doğurduğu konusunda daha ayrıntılı bilgiler verebiliyor.
Gama Işını Patlamalarının Etkileri
Bu güne kadar dünyamızı tehlikeye düşürecek gama ışını patlaması olmadı. Gökbilimciler, daha yakın yıldızların çarpışması ihtimali ve dünyanın atmosferi üzerindeki etkisine dair spekülasyon yaparak oluşabilecek etkiler hakkında fikir alışverişinde bulunuyor. Ancak, patlamalar ne kadar uzakta olursa olsun, patlamaya bağlı olarak, varsayımsal etkiler yıkıcı olabilir.
Sponsorlu Bağlantılar
Sponsorlu Bağlantılar