Sponsorlu Bağlantılar
Toprak İdaresi
Mülk Topraklar
Haraci topraklar: Müslüman olmayanların sahip olduğu topraklara denir, toprak sahipleri elde ettikleri ürünün onda birinden beşte birine kadar
vergi verirlerdi.
Öşri topraklar: Müslümanların sahibi olduğu ve elde ettikleri ürünün onda biri oranında vergi ödedikleri topraklara denir.
Her iki toprağın sahipleri toprakların tam sahibi olup, satabilirler, bağışlayabilirler, vakfedebilirlerdi. Toprak sahibi öldüğünde toprağı varislerine miras olarak kalırdı.
Miri Topraklar
Osmanlı mülkünde diğer bir toprak idaresi de fetihlerden sonra devletin eline geçen ve idaresi doğrudan merkezden yapılan topraklardır.
Bu topraklar ekip biçmek şartı ile üzerindekilere bıraklan topraklardı. Bu topraklar kullanan tarafından alınıp, satılamaz devir edilemezdi. Aynı şartlarda çocuklarına geçerdi. Bu topraklar “Dirlik” olarak devlete hizmet eden
kişilere Has, Zeamet ve tımar şeklinde verilirdi. Bunların dışında Osmanlı toprak yönetiminde topraklar Vakıf arazi, ocaklık, yurtluk, paşmaklık, mukataa, malikane olmak üzere bölümlere ayrılmıştır.
Toprak ve Arazi Çeşitleri
Has: Yıllık geliri 100.000 akçeden fazla olan dirliklere denir. Padişahlara, Şehzadelere, divan üyelerine, beylerbeyi ve sancak beylerine verilirdi. Has sahipleri gelirlerinin her beş bin akçesi için “cebelü” denilen bir atlı asker beslerlerdi.
Zeamet: Yıllık geliri 20.000-100.000 akçe arası olan dirliklerdir. Kadı, subaşı gibi ikinci derecede devlet memurlarına verilirdi. Bunlar da gelirlerinin her beş bin akçesi için bir “cebelü” beslerlerdi.
Tımar: Yıllık geliri 3.000-20.000 akçe arasında olan dirliklerdir. Savaşta yararlılık gösterenlere, devlete hizmet edenlere verilirdi. Tımar sahipleri gelirlerinin her üç bin akçesi karşılığında bir cebelü beslerlerdi.
Sponsorlu Bağlantılar
Vakıf Arazi: Geliri cami, hastane, imarethane ve kervansaray gibi sosyal amaçlı hayır kurumlarına ayrılan arazilere denir. Bu araziler satılamaz, devredilemez, miras bırakılamazdı.
Malikane (mülk) Arazi: Fethedilen topraklardan, bazı devlet adamlarına ve komutanlara yaptıkları hizmet karşılığı ödül niteliğinde verilen arazilerdir. Bu araziler satılabilir, miras yoluyla geçebilirdi.
NOT: Malikane ayrıca mukataa toprağın ömür boyu kiralanması usulüdür.
Ocaklık Arazi: Geliri kale muhafızlarına (dizdar) ve tersane giderlerine ayrılan arazilerdir.
Yurtluk Arazi: Sınırları bekleyenlere verilen arazidir. Bu araziler sayesinde sınırların boş kalması önlenmiş, güvenliği sağlanmıştır.
Paşmaklık Arazi: Padişahın hanım ve kızlarına verilen arazilerdir.
Sponsorlu Bağlantılar
Mukataa: Geliri doğrudan hazineye aktarılan arazilerdir. Bu arazilerin geliri iltizam usulüyle mültezimler tarafından toplanırdı.
Metruk Arazi: Terk edilmiş topraklardır. Halk yararına sunulan meydanlar, Pazar yerleri, mesire yerleri harman yeri vb.
Mevat Arazi: Hiçbir işe yaramayan arazilerdir. Çöl, bataklik vb.
Arpalık Arazi : Bazı yöneticilere ek gelir karşılığı veya emekli maaşı karşılığı verilen topraklardır.
NOT: iltizam sistemi : Osmanlı devletinde bazı eyaletlerin vergilerinin açık artırma yoluyla belirli bir bedel karşılığı peşin olarak mültezim adı verilen kişilere bırakılmasına iltizam denir.
16. yüzyılda sınırların genişlemesi sonucu devletin giderleri artmış, uzak bölgelerdeki toprakların vergilerinin toplanması ve devletin nakit para ihtiyacını karşılamak amacıyla iltizam sistemi uygulanmıştır.
Dirlik sahiplerinin görevleri;
- Savaş zamanı, toprak gelirlerine göre besledikleri atlı askerler (cebelü) ile orduya katılmak
- Reayanın toprağı işlemesini sağlamak,
- Boşalan topraklarda üretimin devamlığını sağlamak
- Yeni toprakları üretime açmak
- Bulundukları bölgenin güvenliğini sağlamak
- Devlet adına bölgenin vergilerini toplamak
- Bölgelerinde üretimi artıracak tedbirler almak
Osmanlı Devleti’nin Dirlik Sistemi ile elde ettiği kazanımlar;
- Konargöçer Türkmenlerin yerleşik hayata geçirilmesi
- Masrafsız ve devamlı savaşa hazır bir ordu yetiştirilmesi
- Üretimin denetim altına alınarak sürekliliğin sağlanması
- Devlet otoritesinin ve güvenliğin sağlanması
- Boş arazilerin değerlendirilerek bayındırlığın artırılması
Sponsorlu Bağlantılar